Καρκίνος παχέος εντέρου και ορθού – Επιδημιολογία, παράγοντες κινδύνου

(Colorectal cancer, CRC) (ΚΠΕ-Ο)

Επιδημιολογία

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του ορθού (ΚΠΕ-Ο) είναι μια συχνή και θανατηφόρα ασθένεια αν δεν υπάρξει θεραπεία. Εκτιμάται ότι περίπου 132.700 νέες περιπτώσεις καρκίνου του παχέος εντέρου διαγιγνώσκονται ετησίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, 93.090 περιπτώσεις παχέος εντέρου και 39,610 καρκίνου του ορθού. Περίπου 49.700 Αμερικανοί αναμένεται να πεθάνουν από καρκίνο του παχέος εντέρου κάθε χρόνο (8% των θανάτων από καρκίνο). Αν και η θνησιμότητα CRC έχει μειωθεί σταδιακά από το 1990 σε ποσοστό περίπου 3% ετησίως, τα τελευταία 15 χρόνια εξακολουθεί να παραμένει η τρίτη πιο κοινή αιτία θανάτου από καρκίνο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η επίπτωσής του ΚΠΕ-Ο όμως στις περισσότερες δυτικές χώρες είναι όμως σταθερά ή αυξάνεται ελαφρώς κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Αντίθετα, τα ποσοστά αυξήθηκαν ραγδαία σε πολλές περιοχές και σε κράτη που ιστορικά είχαν χαμηλό κίνδυνο, συμπεριλαμβανομένης της Ισπανίας, όπως και σε πολλές χώρες στην Ανατολική Ασία και την Ανατολική Ευρώπη.

Εικόνα 1: Η συχνότητα και θνησιμότητα της νόσου βελτιώνονται διαχρονικά στις ΗΠΑ

Παγκόσμια, η συχνότητα και η θνησιμότητα με συγκεκριμένες τιμές/χώρα είναι διαθέσιμες από τη βάση δεδομένων της WHO (Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας) Globocan. Αυτές οι γεωγραφικές διαφορές που εμφανίζονται μπορεί να αποδοθούν σε στις διαιτητικές και περιβαλλοντικές διαφορές σε γενετικά διαφορετικούς πληθυσμούς.

 

Εικόνα 2: Στατιστικά για τον ΚΠΕ-Ο στην Ελλάδα για το 2012

Η νόσος είναι σπάνια πριν την ηλικία των 40 ετών, η επίπτωσή της προοδευτικά αυξάνεται μεταξύ 40 και 50 ετών, γίνεται δε πολύ μεγαλύτερη για κάθε δεκαετία στη συνέχεια (Εικ. 78). Η νόσος παρουσιάζεται με αυξημένη επίπτωση στους άνδρες (αναλογία ανδρών/ γυναικών για καρκίνο παχέος εντέρου 1,2:1 και αναλογία ανδρών/γυναικών για καρκίνο ορθού 1,8:1). Ο μέσος κίνδυνος εμφάνισης ΚΠΕ-Ο καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου είναι 5%, με το 90% των περιπτώσεων να εμφανίζονται μετά την ηλικία των 50 ετών.

Πιο πρόσφατα δεδομένα από τη βάση δεδομένων SEER των ΗΠΑ αλλά και αρχεία νεοπλασιών από χώρες τις ΕΕ (το ελληνικό αρχείο να δούμε που είναι???) δείχνουν ότι ο ΚΠΕ-Ο και ειδικά αυτός του ορθού ιδιαίτερα αυξάνεται στις κάτω από τα 50 ηλικίες , ενώ αυτοί μειώνονται σε μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες. Επίσης υπάρχει μια αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης ορθοκολικού καρκίνου, ακόμη και στους νεαρούς ενηλίκους 20 έως 39 ετών, αν και η απόλυτη συχνότητα στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα παραμένει πολύ χαμηλότερη από ό, τι για ενήλικες ηλικίας 50 ετών και άνω.

Εικόνα 3: Επίπτωση ΚΠΕ-Ο ανάλογα με την ηλικία όπου φαίνεται ότι η μεγάλη ηλικία είναι μείζων παράγων κινδύνου

Αξιοσημείωτη είναι η παρατήρηση ότι από το 1998 και εντεύθεν, τόσο στις ΗΠΑ όσο και διεθνώς, καταγράφεται μια σταδιακή αύξηση του καρκίνου του εγγύς παχέος εντέρου (κεντρικότερα από τη σπληνική καμπή και ιδιαίτερα στο τυφλό), ο οποίος πλέον αποτελεί το 55% του συνόλου των περιπτώσεων. Η αλλαγή αυτή στην ανατομική κατανομή του ΚΠΕ-Ο μπορεί εν μέρει να αποδοθεί στη βελτίωση των μεθόδων διάγνωσης, αλλά μπορεί να αντανακλά και σε μια πραγματική αύξηση της επίπτωσης του καρκίνου του ανιόντος κόλου και του τυφλού.

Η κολονοσκόπηση είναι πιο αποτελεσματική στην πρόληψη του καρκίνου του αριστερού και θα μπορούσε να είναι μια αιτία αυτής της αλλαγής. Είναι πιθανό ότι μέρος της αποτελεσματικότητας αυτής οφείλεται σε πτυχές της ποιότητας που σχετίζονται με την κολονοσκόπηση (κακή προετοιμασία του δεξιού κόλου, ελλιπής κολονοσκόπηση, ανατομικό ιδιαιτερότητες του δεξιού κόλου που θέτουν σε κίνδυνο την ορατότητα) αλλά και η βιολογία μπορεί να διαφέρει μεταξύ ΚΠΕ του δεξιού και του αριστερού παχέος εντέρου. Για παράδειγμα, οι οδοντωτοί πολύποδες (οδοντωτά αδενώματα, serrated adenomas) που είναι και το δυσκολότερο να τους δούμε ενδοσκοπικά μια και είναι επίπεδοι, και που χαρακτηριστικά φέρουν μεταλλάξεις BRAF V600E και δίνουν ΚΠΕ-Ο με μικροδορυφορική αστάθεια (microsatellite instability), είναι πιο συχνοί στο δεξιό κόλον.

Παρά το γεγονός ότι όλα αυτά τα θέματα μπορεί να συμβάλουν σε μια στροφή προς τον καρκίνο του δεξιού κόλου, φαίνεται να είναι υπάρχει μια πραγματική αύξηση της συχνότητας εμφάνισης του καρκίνου του δεξιού κόλου (κυρίως ανιόν και τυφλό).

Με βάση την υπόθεση αυτή μπορεί να εξηγηθεί και η παρατήρηση ότι, τα ποσοστά 5ετούς επιβίωσης έχουν αυξηθεί σημαντικά για τον καρκίνο του αριστερού, αλλά όχι και για τον καρκίνο του δεξιού κόλου.

Γεωγραφικές διαφορές καταγράφονται παγκοσμίως και ως προς τη συνολική επιβίωση από τη νόσο, με το μεγαλύτερο ποσοστό 5ετούς επιβίωσης να καταγράφεται στις ΗΠΑ (61%) και το μικρότερο στην Κίνα (32%). Η βελτίωση αυτή του προσδόκιμου επιβίωσης στο Δυτικό κόσμο μπορεί να αποδοθεί στην ευρεία εφαρμογή στο γενικό πληθυσμό τεχνικών έγκαιρης διάγνωσης της νόσου σε πολύ πρώιμο ή ακόμη και ασυμπτωματικό στάδιο ή/και στη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα των συμπληρωματικών θεραπειών, με την ανακάλυψη και κλινική εφαρμογή δραστικότερων χημειοθεραπευτικών σχημάτων.

Ο ΚΠΕ-Ο συνήθως διαγιγνώσκεται μετά την έναρξη των συμπτωμάτων η λόγω λανθάνουσας αιμορραγίας στην πλειονότητα των ασθενών. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος . (Screening of asymptomatic individuals) για ΚΠΕ-Ο είναι πάρα πολύ σημαντικός (βλέπε εδώ) και όλες οι πολιτισμένες πολιτείες έχουν τέτοια προγράμματα αλλά στην Ελλάδα το ΕΣΥ δεν ενδιαφέρεται για τέτοιες πρακτικές (πολλά τα αίτια) και έτσι η διαλογή των ασυμπτωματικών ασθενών επαφίεται στους γιατρούς και τους ασθενείς. Πρέπει όμως να πούμε ότι σε όλο τον δυτικό κόσμο, ενώ βελτιώνεται σταθερά η συμμόρφωση με τις κατευθυντήριες γραμμές του προσυμπτωματικού ελέγχου, αυτή είναι ακόμη σχετικά χαμηλή.

Αιτιολογία – προδιαθεσικοi παράγοντες- παράγοντες κινδύνου

Ο ΚΠΕ-Ο αποτελεί κατ’ εξοχήν σποραδική νόσο (60-85% των περιπτώσεων), η οικογενής εμφάνιση παρατηρείται στο 10-30% των περιπτώσεων, ενώ τα διάφορα γενετικά σύνδρομα ενοχοποιούνται για λιγότερο από το 5% του συνόλου των περιπτώσεων. Η παγκόσμια Ιατρική κοινότητα παρακολουθεί όλους αυτούς τους παράγοντες αλλά και άλλους και συνεχώς προκύπτουν νέα δεδομένα.

Αποδεδειγμένοι προδιαθεσικοi παράγοντες – παράγοντες κινδύνου

Είναι οι παράγοντες που παρέχουν ένα επαρκώς υψηλό κίνδυνο ικανό να αλλάξει τις συστάσεις διαλογής για προσυμπτωματικό έλεγχο ΚΠΕ-Ο ανήκουν:

Η ηλικία

Για την σημασία της ηλικίας στον ΚΠΕ-Ο μόνο οι εικόνες πιο πάνω νομίζω ότι είναι αρκετές (Εικ. 3)

Κληρονομικά σύνδρομα ΚΠΕ-Ο:

Υπάρχουν μερικές ειδικές γενετικές διαταραχές, οι περισσότερες των οποίων κληρονομούνται με τον αυτοσωματικό επικρατούντα χαρακτήρα και συνδέονται με πολύ υψηλό κίνδυνο για ΚΠΕ-Ο, όμως αποτελούν λιγότερο από το 5% των περιπτώσεων κολορθικού καρκίνου και αυτές είναι:

Η οικογενής πολυποδίαση (Familial adenomatous polyposis (FAP)) (Εικ. 4)

Η Familial adenomatous polyposis (FAP) και οι παραλλαγές της (Gardner’s syndrome, Turcot’s syndrome, και attenuated familial adenomatous polyposis) εξετάζονται μαζί και ενοχοποιούνται για λιγότερο του 1% του συνόλου των περιπτώσεων. Στο τυπική FAP, πολυάριθμα αδενώματα του παχέος εντέρου εμφανίζεται κατά την παιδική ηλικία. Τα συμπτώματα εμφανίζονται σε στην ηλικία των 16 ετών και καρκίνος παχέος εντέρου εμφανίζεται σε > 90% των ασθενών, περίπου στην ηλικία των 45. Η έκφραση του γονιδίου οδηγεί στη διάχυτη εμφάνιση πολλαπλών αδενωματωδών πολυπόδων (> 100) παχέος εντέρου.

Ασθενείς με οικογενή πολυποδίαση μπορεί να αναπτύξουν πλήθος καλοηθών και κακοηθών εξω-κολονικών εκδηλώσεων. Ιδιαίτερη σημασία έχουν η ανάπτυξη ηπατοβλαστώματος και καρκίνου του δωδεκαδακτύλου και της περιοχής του φύματος του Vater. Σπανιότερες μορφές καρκίνου σχετιζόμενες με FAP αποτελούν ο καρκίνος του παγκρέατος, των εξωηπατικών χοληφόρων, του θυρεοειδούς αδένα και του ΚΝΣ.

Μια εξασθενημένη μορφή της FAP (AFAP), έχει υψηλό κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου (αν και το μέγεθος του κινδύνου δεν είναι τόσο καλά προσδιορισμένο), αλλά χαρακτηρίζεται από λιγότερα αδενώματα και η μέση ηλικία διάγνωσης του καρκίνου είναι τα 54 έτη. Η FAP προκαλείται από βλαστικές μεταλλάξεις βλαστική στο γονίδιο APC (adenomatous polyposis coli) που βρίσκεται στο χρωμόσωμα 5. Το ίδιο γονίδιο εμπλέκεται στην ΑFAP, αλλά οι περιοχές με τις μεταλλάξεις του γονιδίου APC είναι διαφορετικές.

Ενδιαφέρουσες πληροφορίες γενικά για πολύποδες μπορείτε να βρείτε εδώ

Εικόνα 4:Ενδοσκοπικήεικόνα FAP

MUTYH-associated polyposis (MAP)

Η MAP είναι ένα σύνδρομο, που μεταβιβάζεται με αυτοσωματικό υπολειπόμενο χαρακτήρα και οφείλεται σε διαλληλόμορφες βλαστικές μεταλλάξεις στο γονίδιο διόρθωσης εκτομής βάσεων στο ομόλογο mutY (MUTYH), με συνέπεια το γονίδιο APC αποκτά εύκολα σωματικές μεταλλάξεις. Συνήθως το σύνδρομο παρουσιάζεται με λιγότερα από 500 αδενώματα στο παχύ έντερο. Ένας αυξανόμενος αριθμός μελετών δείχνουν ότι η βλαστικές μεταλλάξεις στο γονίδιο MUTYH μπορεί να ευθύνεται για ένα σημαντικό μέρος των οικογενών ΚΠΕ-Ο που εμφανίζονται χωρίς να προϋπάρχει ένα κυρίαρχο κληρονομικό οικογενές σύνδρομο, και ότι ένας σημαντικός αριθμός των διαλληλόμορφων φορέων μπορεί να παρουσιάζουν καρκίνο χωρίς συνδέονται με πολυποδίαση, καθιστώντας τον φαινότυπο πολύ δύσκολο να εντοπιστεί. Νέα γονίδια πολυποδίασης (POLE και POLD1, και NTHL-associated polyposis [NAP]) είναι τώρα μέρος της επόμενης γενιάς μελετών στον κληρονομικό ΚΠΕ-Ο.

Ο κληρονομικός μη πολυποειδικός ΚΠΕ-Ο (HNPCC). Lynch syndrome (hereditary nonpolyposis colorectal cancer [HNPCC])

Το σύνδρομο Lynch είναι ένα αυτοσωματικό κυρίαρχο σύνδρομο που είναι πιο συχνό από την FAP και αντιπροσωπεύει περίπου το 3% όλων των αδενοκαρκινωμάτων του παχέος εντέρου. Το σύνδρομο χαρακτηρίζεται από: νεαρή ηλικία εμφάνισης, νεοπλασματικές αλλοιώσεις και μικροδορυφορική αστάθεια (MSI).

Υποψία του συνδρόμου Lynch μπορεί να τεθεί, με βάση ένα ισχυρό οικογενειακό ιστορικό ΚΠΕ-Ο, καρκίνου του ενδομητρίου, και άλλες μορφές καρκίνου. Αλλά σύμφωνα με τα Κριτήρια Amsterdam II (1998) ένας ασθενής με το σύνδρομο πρέπει να έχει:

1. Τουλάχιστον τρεις συγγενείς με ένα Lynch/HNPCC* συνδεδεμένο καρκίνο (ΚΠΕ-Ο, καρκίνωμα ενδομητρίου, αδενοκαρκίνωμα λεπτού εντέρου, ουρητήρα ή νεφρικής πυέλου) και…
2. Ο ένας πρέπει να είναι 1^ου συγγενείς με τους άλλους δύο και
3. τουλάχιστον δύο διαδοχικές γενιές πρέπει να επηρεαστούν και
4. τουλάχιστον ένας πρέπει να διαγνωσθεί πριν την ηλικία των 50 και
5. οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση (FAP) πρέπει να αποκλεισθεί και
6. οι όγκοι πρέπει να επαληθεύονται με ιστολογική εξέταση

Εναλλακτικά μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει τα κριτήρια της Bethesda. Το 1997, το National Cancer Institute, USA δημοσίευσε μια σειρά συστάσεων που ονομάζονται κατευθυντήριες γραμμές της Bethesda για την αναγνώριση των ατόμων που πρέπει να κάνουν γενετικές εξετάσεις (genetic counselling or testing) για σύνδρομο Lynch που σχετίζονται με ΚΠΕ-Ο. Tο NCI αναθεώρησε τα κριτήρια αυτά το 2004.

Οι Revised Bethesda guidelines¹

Η κατευθυντήριες γραμμές Bethesda έχουν στόχο να βοηθήσουν να εντοπισθούν ασθενείς με μικροδορυφορική αστάθεια (microsatellite instability, MSI) αναγκαία για να αξιολογήσει κανείς αυτούς τους ασθενείς ως έχοντες σύνδρομο Lynch (HNPCC). Όγκοι από τέτοιους ασθενείς άτομα πρέπει να εξεταστούν για MSI στις ακόλουθες περιπτώσεις:

1. ΚΠΕ-Ο σε έναν ασθενή ο οποίος είναι < 50 έτη
2. Παρουσία σύγχρονου, η μετάχρονου ΚΠΕ-Ο ή άλλων όγκων που σχετίζονται με HNPCC*¹, ανεξάρτητα από την ηλικία
3. ΚΠΕ-Ο με MSI-υψηλής ιστολογίας‡² που έχει διαγνωστεί σε ασθενή που είναι κάτω των 60 ετών
4. ΚΠΕ-Ο που έχει διαγνωστεί σε έναν ή περισσότερους συγγενείς 1^ου με ένα όγκο που σχετίζονται με HNPCC*³, με έναν από τους καρκίνους να διαγιγνώσκεται κάτω από την ηλικία των 50 ετών
5. ΚΠΕ-Ο που έχει διαγνωστεί σε δύο ή περισσότερους 1^ου ή 2^ου βαθμού συγγενείς με όγκους που σχετίζονται με HNPCC*, ανεξάρτητα από την ηλικία

 

Οι Revised Bethesda Guidelines είναι μάλλον πιο ευαίσθητες από τα κριτήρια του Amsterdam ΙΙ στην ανίχνευση ατόμων και οικογενειών που διατρέχουν κίνδυνο για σύνδρομο Lynch.

Το όνομα του τιμά το πρωτοποριακό έργου του Δρ. Henry Lynch που εστίασε τις μελέτες του σε αυτό το σύνδρομο. Ο όρος σύνδρομο Lynch τώρα συνήθως προορίζει τις οικογένειες που είναι γενετικώς προσδιορισμένες να έχουν ένα ελάττωμα σε ένα από τα γονίδια επιδιόρθωσης της αναντιστοιχίας του DNA (hMLH1, hMSH2, hMSH6 ή PMS2 κα).

Κατά γενικό κανόνα, οι ασθενείς με σύνδρομο Lynch έχουν στους ΚΠΕ-Ο τους, μια μετάλλαξη βλαστικής σειράς σε ένα αλληλόμορφο του γονιδίου MMR, και το δεύτερο αλληλόμορφο γονίδιο είναι σωματικώς αδρανοποιημένο με σωματική μετάλλαξη, με απώλεια της ετεροζυγωτίας ή και με επιγενετική αποσιώπηση με υπερμεθυλίωση προαγωγέα. Ως αποτέλεσμα, οι ΚΠΕ-Ο σε σύνδρομο Lynch έχουν εξασθενημένη επιδιόρθωση αταίριαστων βάσεων του DNA, και έτσι είναι πολύ εύκολοι στις μεταλλάξεις και έχουν έντονη μικροδορυφορική αστάθεια. Οι ασθενείς οι οποίοι εκφράζουν τη γονιδιακή αυτή ανωμαλία έχουν 70-80% πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου και ορθού κατά τη διάρκεια του βίου τους.

Η όγκοι του παχέος και ορθού που αναπτύσσονται στους ασθενείς με σύνδρομο Lynch χαρακτηρίζονται από νεαρή ηλικία εμφάνισης και ως επί το πλείστον στο δεξιό κόλον (σε αντίθεση με τη σποραδική μορφή της νόσου). Η μέση ηλικία κατά τη διάγνωση της αρχικής του καρκίνου παρουσιάζει είναι περίπου τα 48 χρόνια δηλαδή κατά την 5η δεκαετία της ζωής (σε αντίθεση με τη σποραδική μορφή η οποία διαγιγνώσκεται κατά την 7η δεκαετία) με ορισμένους ασθενείς στα 20 τους. Σχεδόν το 70% των όγκων είναι εγγύς της σπληνικής καμπής, και περίπου το 10% θα έχουν σύγχρονη (ταυτόχρονη έναρξη δύο ή περισσότερων όγκων) ή μετάχρονος καρκίνους (μη αναστομωτικούς νέους όγκους που αναπτύσσονται τουλάχιστον έξι μήνες μετά την αρχική διάγνωση του πρώτου ΚΠΕ-Ο).

Η πιθανότητα ανάπτυξης μετάχρονου καρκίνου του παχέος εντέρου σε εκείνους που είχαν μια τμηματική κολεκτομή είναι υψηλή. Σε μια πρόσφατη μελέτη 382 φορέων των γονιδίων του συνδρόμου, ήταν 16% σε 10 χρόνια, και αυξάνεται στο 62%σε 30 χρόνια μετά την πρώτη κολεκτομή. Καρκινώματα σε άλλες εκτός παχέος εντέρου και ορθού θέσεις, είναι πολύ συχνά στο σύνδρομο Lynch, ιδιαίτερα το καρκίνωμα του ενδομητρίου, το οποίο μπορεί να συμβεί σε έως και 60% των θηλέων φορέων σε μερικές οικογένειες.

Άλλες τοποθεσίες σε αυξημένο κίνδυνο σχηματισμού νεοπλασμάτων στο σύνδρομο είναι η ωοθήκη, το στομάχι, το λεπτό εντέρου, το σύστημα των χοληφόρων, ο εγκέφαλος και η νεφρική πύελος ή ο ουρητήρας, και ενδεχομένως ο μαστός και ο προστάτης. Πρόσφατες εκτιμήσεις από πληθυσμιακές μελέτες για την διεισδυτικότητα των μεταλλάξεων δείχνουν ότι τουλάχιστον για τους φορείς των MLH1 ή MSH2 μεταλλάξεων, ο κίνδυνος είναι υψηλότερος σε άτομα ηλικίας 30 -39, και ότι μεγάλο μέρος του κινδύνου που αποδίδεται σε αυτό το σύνδρομο εξαλείφεται γύρω στα 45-50 έτη. Οι εκτιμήσεις για την διεισδυτικότητα των φορέων MLH6 και PMS2 μεταλλάξεων είναι ότι αυτή είναι ακόμα πιο μέτρια, καθιστώντας την αναγνώριση οικογενειών με αυτές τις γενετικές μεταλλάξεις πιο δύσκολο να προσδιοριστεί από το οικογενειακό ιστορικό. Οι φορείς MLH6 έχουν μια προτίμηση για καρκίνο του ενδομητρίου.

Εδώ πρέπει να τονίσουμε ακόμη ότι πρακτικά το όνομα του συνδρόμου “Lynch syndrome (HNPCC),” ίσως πρέπει να αλλάξει μια και όλοι συνειδητοποίησαν πλέον ότι το HNPCC είναι ψευδεπίγραφο μια και περιγράφει ένα σύνδρομο που, στις γυναίκες, μπορεί να οδηγήσει σε μια προδιάθεση για καρκίνο του ενδομητρίου.

Επίσης θα αναρωτάτε κανείς γιατί αναφέρομαι εδώ τόσο διεξοδικά. Η απάντηση είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους ασθενείς έρχονται σε επαφή πρώτα με γαστρεντερολόγους και χειρουργούς και είναι ΕΔΩ που πρέπει να αντλήσουν γιατροί και ασθενείς τις πληροφορίες για αυτό το σύνδρομο και όχι να το αφήνουμε να περνά απαρατήρητο από γενιά σε γενιά. Η συγγραφή τέτοιων κειμένων βοηθά τους ασθενείς να ρωτούν τους θεράποντες ιατρούς για περαιτέρω πληροφορίες.

Ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό σποραδικού ΚΠΕ-Ο ή αδενωματώδων πολυπόδων

Το ατομικό ιστορικό ΚΠΕ-Ο.

Σε ασθενείς που υποβλήθηκαν σε εκτομή ΚΠΕ-Ο, αναπτύχθηκε μετάχρονος ΚΠΕ-Ο σε ποσοστό 1,5-3% εντός των πρώτων 5 μετεγχειρητικών ετών

Το ατομικό ιστορικό μεγάλου (>1 cm) αδενωματώδους πολύποδα

με λαχνωτή ή σωληνολαχνωτή ιστολογική εικόνα η με υψηλού βαθμού δυσπλασία ιδιαίτερα αν είναι πολλαπλοί πολύποδες, αυξάνει το σχετικό κίνδυνο ανάπτυξης ΚΠΕ-Ο περίπου κατά 3,5-6,5 φορές στους ασθενείς αυτούς, σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό.

Το οικογενειακό ιστορικό ΚΠΕ-Ο.

Ο σχετικός κίνδυνος εμφάνισης ΚΠΕ-Ο σε άτομα που στο οικογενειακό τους περιβάλλον και σε 1ου βαθμού συγγενή διεγνώσθη αδενωματώδης πολύποδας ή ΚΠΕ-Ο, είναι περίπου 2 σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό. Ο κίνδυνος αυξάνεται περισσότερο εάν σε δύο 1ου βαθμού συγγενείς ανευρέθη ΚΠΕ-Ο ή εάν η νόσος διεγνώσθη σε ηλικία μικρότερη των 50-60 ετών. Έτσι μερικές χώρες προτείνουν στις κατευθυντήριες οδηγίες προσυμπτωματικού ελέγχου, ότι οι ασθενείς με τέτοιο ιστορικό να αρχίζουν τον έλεγχο στα 40 έτη. Γενικά για τις κατευθυντήριες οδηγίες αυτές μπορείτε να βρείτε πολλά στην Ελλάδα. Ακόμα διάφορες Επιστημονικές Εταιρείες εκδίδουν συνεχώς νεότερες αλλά πουθενά δεν υπάρχει το Ελληνικό Κράτος και το ΕΣΥ. Αν ποτέ υπάρξει καμμιά πρόνοια από την Ελληνική Πολιτεία αυτή μάλλον θα είναι από εδώ που είναι ένα site επιπέδου δημοτικού σχολείου δυστυχώς, που έχει να ανανεωθεί από το 2012.

Οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου.

Ελκώδης κολίτιδα (Ulcerative colitis)

Ο αυξημένος κίνδυνος (5-15 φορές) ανάπτυξης ΚΠΕ-Ο παρατηρείται 10 χρόνια μετά την αρχική διάγνωση της νόσου σε περιπτώσεις πανκολίτιδας και 15-20 χρόνια μετά την αρχική διάγνωση της νόσου σε περιπτώσεις τμηματικής προσβολής (συνήθως στο αριστερό κόλον) του παχέος εντέρου (3 φορές αυξημένος κίνδυνος για αριστερή νόσο) (Εικ. 5). Η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου αυξάνεται με τη διάρκεια της νόσου και σε εκείνους με ενεργό φλεγμονή και κατά την τέταρτη δεκαετία της νόσου φτάνει στο 30% σε ασθενείς με πανκολίτιδα. Ο κίνδυνος δεν φαίνεται να αυξάνεται αισθητά με την πρωκτίτιδα ή με την νόσο γενικά του περιφερικού ΠΕ-Ο. Η επίπτωση του ΚΠΕ-Ο ανέρχεται περίπου στο 0,5% ανά έτος για ασθενείς με διάρκεια νόσου μεταξύ 10 και 20 ετών και στο 1% για κάθε έτος μετά την 20ετία (Εικ. 6).

Υπάρχουν αποδείξεις ότι μερικές θεραπείες για φλεγμονώδεις κολίτιδες μπορεί να μειώσουν το κίνδυνο ΚΠΕ-Ο και έτσι οι περιπτώσεις που η νόσος είναι σε ύφεση ενέχουν μικρότερο κίνδυνο από ό, τι η χρονίως ενεργή νόσος, που δικαιολογούν μια μείωση στη συχνότητα της επιτήρησης. Ακόμα η ίδια η επιτήρηση με κολονοσκόπηση και η εκτομή εστιών (ψευδοπολυπόδων) σε προκαρκινωματώδη στάδια ελαττώνουν το κίνδυνο ανάπτυξης ΚΠΕ-Ο και κολεκτομή για ΚΠΕ-Ο σε ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα (Εικ. 7). Η συνύπαρξη ελκώδους κολίτιδας και σκληρυντικής χολαγγειίτιδας αυξάνει ακόμη περισσότερο το σχετικό κίνδυνο. Άλλοι έχουν εντοπίσει ότι οι ψευδοπολύποδες είναι ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου, ιδιαίτερα αν είναι μεγάλοι και πολύπλοκοι. Οι στενώσεις δε, θα πρέπει να εγείρουν πάντα υποψία κακοήθειας.